Na de dood van koningin Barbara Radziwilowna, wou Sigmund August haar niet begraven in het voor zijn geliefde vroeger zo vijandige Krakau maar, volgens haar wens, in Wilno. Als hij declareert:”…omdat sommige mensen niet voor de levende koningin dankbaar zijn geweest, zo zullen ze haar na haar dood niet zien en ook niet hebben..”.
De rouwstoet verliet Krakau op 25 oktober 1551. Uit forensisch onderzoek uit 1931 werd ontdekt dat het lichaam van de jonge koningin beschermd was voor de zomerse hitte met een laagje van een niet geidentificeerd materiaal, lijkend op voegsel.. In elke dorp of stad, ontsteeg de koning zijn paard en liep blootsvoets, ongeacht het weer , achter de kist.
Eindelijk in Wilno werd Barbara’s lichaam ten ruste gelegd in de H.Casimr Kapel.
Tijd is niet gunstig geweest in het helingsproces van de koning, het rouwproces heeft hij nooit kunnen verwerken en tot rest van zijn leven droeg hij zwarte kleren en bleef hij melancholisch gestemd. Haar ovrgebleven kleren bewaarde hij als relikwieën.
Met zijn geliefde Barbara in gedachten, hoe vaak moet August gezucht hebben en woorden uit Tren van de dichter Kochanowski hebben herhaald:
”Waar ooit ben jij, als je bent , hebt genade met mijn pijn.
En als je niet kan verschijnen in jouw vroegere gedaante
dan troost mij zoveel als jij kan en kom bij mij alsof ik droom, als een schaduw, als een geest…”
Van zijn droefheid profiteert de kliek van hofnarren Krasinski en de gebroeders Mniszech. Mikolaj Mniszech ontmoet heimelijk in een klooster de leerlinge Barbara Gizanka, dochter van een koopman uit Warschau. Ze heeft een treffende fisical gelijkenis met Barbara Radziwilowna.
Samen met zijn broer Jerzy bedacht Mikolaj een cynische plan. Bij dit complot werden F.Krasinski en zijn vriend, de magiër Twardowski betrokken. Twardowski belooft dat hij met behulp van een magische spiegel de verschijning van de koningin tot leven zal wekken, maar wel onder de voorwaarde dat Augustus stil moet blijven zitten en niet proberen haar gestalte aan te raken. In een koude januari nacht, telde August met een bonkend hart de minuten af tot de klok 12 uur zou slaan. Ineens, in het schemerlicht van kaarsen, kon je in de spiegel duidelijk een silhouet en….ja! dat is haar.!. Barbara!
Verslag van dr. J.Possel is hartverscheurend:
”Het had niet veel gescheeld of de koning had op haar schoot gesprongen om haar zoet te liefkozen, maar Twardowski wist op het laatste moment dit voornemen te weerhouden, waarna de verschijning verdween…”.
In werkelijkheid betrof het een complot van deelnemers die via een speciale opening een kaars uit hadden geblazen zodat Barbara Gizanka, spelend de rol van de gestorven koningin, in de duisternis verdween.
Zelfs 500 jaar na deze gebeurtenis kunnen wij ons goed voorstellen met welke gevoelens Sigmund August in de plotseling donkere kamer achter bleef: bitter geluk, ongeloof, een onmenselijk verdriet.
Maar schijn is altijd beter dan niks. Geen wonder dat na de hele affaire de gebroeders Mniszech beloond werden en Barbara Gizanka de koninklijke maîtresse werd.
